Yayati Book Review in Marathi | ययाती - वि. स. खांडेकर | पुस्तक परिचय | Marathmoli Lekhani
वि. स. खांडेकर यांची 'ययाती' | Yayati - Book Review in Marathi
जीवनाचे सत्य उलगडणारी एक अद्भुत कादंबरी
वि. स. खांडेकर यांची 'ययाती' ही मराठी साहित्यातील एक अजरामर कादंबरी आहे. या कादंबरीने खांडेकरांना साहित्य अकादमी पुरस्कार व ज्ञानपीठ पुरस्कार मिळवून दिला, ही गोष्ट त्यांच्या लेखनाच्या ताकदीचा पुरावा आहे. 'ययाती' ही भारतीय पुराणकथांवर आधारित असून, तिची मांडणी मात्र आधुनिक जीवनमूल्यांशी संबंधित आहे.
कादंबरी महाभारतातील ययाती राजा आणि त्याच्या आयुष्यातील संघर्षावर आधारित आहे. ययातीने आपल्या तरुण वयाचे आयुष्य उपभोगण्यासाठी स्वतःचा वृद्धापकाळ पुत्र पुरु याला दिला, ही पुराणकथा अनेकांना परिचित आहे. मात्र, खांडेकरांनी या कथेच्या माध्यमातून जीवनाचे आणि माणसाच्या वासना, इच्छा आणि जबाबदाऱ्यांचे सत्य उलगडले आहे.
मांडणी:
कादंबरीत ययातीच्या आयुष्यातील दोन प्रमुख पैलूंवर भर देण्यात आला आहे - त्याची वासना आणि त्याचा आत्मशोध. ययाती हा राजे असूनही त्याच्या मनात असलेली अतृप्त इच्छा त्याला शांतता लाभू देत नाही. तो नेहमीच सुख आणि आनंदाच्या शोधात असतो, परंतु त्यासाठी इतरांच्या आयुष्यावर परिणाम करत राहतो. त्याचा हा निर्णय, ज्यात तो स्वतःच्या सुखासाठी आपल्या मुलाला वृद्धत्व देतो, हा एक स्वार्थी निर्णय आहे की त्यामागे काहीतरी वेगळे सत्य दडले आहे, याचा शोध खांडेकर घेतात.ययाती, देवयानी, शरमिष्ठा आणि पुरु ही पात्रे केवळ पुराणातील व्यक्तिरेखा नसून ती आपल्या आयुष्यातील विविध छटा दाखवणारी आहेत. देवयानीचे सुसंस्कृतपण आणि अहंकार, शरमिष्ठेची बंडखोरी आणि प्रेम, तसेच पुरुची त्याग भावना, ही सर्व पात्रे खऱ्या जीवनाशी संबंधित वाटतात. खांडेकरांनी या पात्रांमध्ये आपल्याला आयुष्यातील आदर्श, दोष आणि संघर्ष पाहायला लावले आहेत.
'ययाती' कादंबरी वासनेचा, स्वार्थाचा आणि त्यागाचा गहन विचार मांडते. वासना ही जीवनात महत्त्वाची असते, परंतु तीच माणसाला गुलाम बनवते, असा खांडेकरांचा संदेश आहे. ययातीच्या पात्रातून त्यांनी माणसाच्या अपूर्णतेचा आणि सुखाच्या शोधाचा खरा अर्थ उलगडला आहे. सुख मिळवण्यासाठी इतरांवर अन्याय करण्याऐवजी स्वतःच्या अंतर्मनाचा शोध घेणे, हे खरे समाधान देते, हे या कादंबरीतून कळते.
भाषा आणि लेखनशैली:
वि. स. खांडेकर यांची लेखनशैली साधी, प्रवाही आणि अर्थपूर्ण आहे. त्यांनी पुराणकथेला आधुनिक संदर्भ दिला असून ती वाचकाला अंतर्मुख करते. कथेतील संवाद, वर्णने आणि तत्त्वचिंतन इतके प्रभावी आहेत की ती वाचताना वाचक पूर्णपणे गुंततो.आजही 'ययाती' कादंबरी वाचताना ती तितकीच सुसंगत वाटते. आपल्या इच्छांना पूर्ण करण्यासाठी माणूस इतरांचे नुकसान करत आहे, हा आजच्या जीवनात दिसणारा वास्तव आहे. स्वार्थीपणा, अतृप्त इच्छा आणि जबाबदारीचे टाळणे या गोष्टी आजही आपल्या समाजात दिसतात. म्हणूनच 'ययाती' ही कादंबरी केवळ मनोरंजनासाठी नाही तर विचार करायला लावणारी आहे.
- Yayati Book Review in Marathi
‘ययाती’ – मानवी वासनांचे आणि पश्चात्तापाचे अस्सल दर्शन
ही कादंबरी वाचली पाहिजे कारण ती आपल्याला आयुष्याबद्दल खोल विचार करायला लावते. आपण भोगवादी सुखांच्या मागे किती धावतो? आपल्या निर्णयांचा आपल्या जवळच्या लोकांवर काय परिणाम होतो? आणि शेवटी, त्यागाचं खऱ्या अर्थानं मूल्य काय असतं? ययाती आणि पूरु यांच्या नात्यातून या सगळ्या प्रश्नांची उत्तरे मिळतात. खांडेकरांची भाषा ओघवती असून ती वाचकाला प्रत्येक पात्राच्या भावविश्वात गुंतवते. ययातीच्या स्वार्थी आणि लोभी स्वभावाचे चित्रण जितके वास्तववादी आहे, तितकेच पूरूच्या त्यागाचे दर्शन अंतर्मुख करणारे आहे.
ही कादंबरी आपल्याला शिकवते की भौतिक सुखे ही क्षणभंगुर असतात आणि खऱ्या अर्थाने समाधान त्यागात आणि आत्मपरिक्षणात असते. ययातीच्या जीवनाची त्रासदायक कथा आपल्याला एक महत्त्वाचा बोध देते – मनुष्याने वासनांच्या अधीन न होता, त्याग आणि जबाबदारी स्वीकारली पाहिजे. म्हणूनच, ‘ययाती’ ही केवळ एक ऐतिहासिक कथा नाही, तर माणसाच्या स्वभावाची आणि मानसिकतेची खोल जाण करून देणारी कलाकृती आहे. ही कादंबरी प्रत्येकाने वाचायलाच हवी, कारण ती आपल्याला स्वतःच्या आयुष्याकडे नव्याने पाहण्याची संधी देते.
